'Xử lý ngân hàng thêm yếu kém đang làm tăng sở hữu chéo'

Sở hữu chéo là việc doanh nghiệp này nắm giữ cổ phần tại doanh nghiệp khác hoặc thậm chí là sở hữu cổ phần lẫn nhau. Hiện tượng nàytồn tại ở mọi nền kinh tế và cũng có rất nhiều ưu điểm như tạo nguồn tài chính dồi dào, vững bền cho các bên hay giảm nguy cơ thâu tóm cừu địch lẫn nhau. Nói như ông Vũ Viết Ngoạn - Chủ nhiệm Ủy ban Giám sát Tài chính Quốc gia - "sở hữu chéo không phải tội". Tuy nhiên, hình thức này, theo ông, lại dễ bị lạm dụng để các cổ đông chi phối và cấp vốn theo mục đích riêng của mình. Ngoài ra, đồng vốn có thể sẽ chạy nói quanh nói quẩn ở nhiều nơi, gây ra tình trạng vốn "ảo" như trường hợp của ông Nguyễn Đức Kiên (bầu Kiên), lập các công ty đầu tư tài chính rồi vay tiền nhà băng sau đó quay trở lại góp vốn vào nhà băng. Rủi ro này cũng là một trong những căn nguyên dẫn đến yêu cầu phải tái cấu trúc hệ thống. Ông Nguyễn Xuân Thành cho rằng không nên dùng sở hữu chéo để xử lý các nhà băng yếu kém. Ảnh:Anh Tú. Tính đến nay, 8 trong 9 nhà băng yếu kém về căn bản đã được xử lý hoặc có phương án tái cơ cấu. Trong đó, phần lớn các phương án xử lý đến từ việc cho phép một hoặc nhóm nhà đầu tư mới có tiềm lực tài chính dự sâu để bơm vốn vào ngân hàng yếu kém. Tuy nhiên, có quan điểm cho rằng việc này vô tình lại gây ra những lo ngại về vấn đề sở hữu chéo trong lĩnh vực ngân hàng. Câu chuyện này đã đươc đưa ra mổ xẻ trong hội thảo về rủi ro sở hữu tài chính diễn ra sáng 31/7 ở Hà Nội.Tuy nhiên, theo Tiến sĩ Nguyễn Xuân Thành, Giám đốc Chương trình giảng dạy Chính sách công của Fulbright Việt Nam, thay vì tái cấu trúc thực thụ để giải quyết vấn đề thanh khoản thì nghe đâu cách dễ nhất là tăng cường sở hữu chéo khi để cho một tập đoàn mới vào đầu tư. Ngay sau khi xác định 9 nhà băng yếu kém, từ năm 2012, nhà băng Nhà nước đã tiến hành xử lý tuần tự, cốt theo phương án mua bán sáp nhập. Đến nay, 8 nhà băng đã được xử lý hoặc được phê chuẩn phương án tái cơ cấu. Đầu tiên là vụ thống nhất 3 nhà băng: Sài Gòn, Đệ Nhất, Tín Nghĩa. Sau đó là vụ sáp nhập Habubank và SHB. Ngoài ra, TienPhong Bank, Navibank và TrustBank được chuẩn y phương án tự tái cơ cấu thì thương vụ thống nhất giữa Western Bank và PVFC đến nay cũng gần như thành công. Riêng phương án tái cấu trúc của GPBank vẫn chưa được ngã ngũ. "Để có nguồn tiền thực rót vào các ngân hàng yếu kém, chúng ta phải chấp nhận sự tham gia của các nhà đầu tư mới. Như vậy, vô tình lại dùng sở hữu chéo để xử lý các ngân hàng yếu kém", ông Thành phát biểu. Việc này làm gia tăng sở hữu chéo ở hình thức nhà đầu tư lớn nắm doanh nghiệp và ngân hàng. Vị diễn giả này lấy ví dụ từ trường hợp tái cơ cấu TienPhong Bank hay TrustBank... Gần đây với sự tham gia của những nhà đầu tư mới như Tập đoàn Doji và Thiên Thanh. Hay mới đây nhất, tại thương vụ sáp nhập giữa HDBank và DaiABank, trong số những thành viên mới của ban quản trị DaiA Bank cũng có sự đại diện đến từ Sovico Holding - nhóm cổ đông có liên can đến tổ chức này đang nắm nhiều cổ phiếu và chức vụ quan trọng tại HDBank. Sovico Holdings cũng là cổ đông sáng lập của Techcombank, VIB và hãng hàng không Vietjet Air. Trên thực tại, để tìm được những nhà đầu tư mới như Doji hay Thiên Thanh, Sovico Holding... Cáng đáng các ngân hàng yếu kém không phải nhiệm vụ đơn giản. Đây đều phải là những cái tên có tiềm lực tài chính vững mạnh để đủ lực bơm một lượng tiền sạch (fresh money) vào nhà băng đang gặp khó khăn. Do đó, cách làm này, dù vô tình gia tăng sở hữu chéo, nhưng vẫn có nhiều ý kiến cho rằng hợp lý và nên làm. Đàm luận vớiVnExpress.Netbên lề hội thảo, chuyên gia kinh tế Đinh Tuấn Minh cho rằng, nhà điều hành có lý do của họ khi chọn lọc hình thức này để tái cấu trúc hệ thống nhà băng.Theo đó, đích quan yếu nhất, dù trong ngắn hạn, là phải ngăn ngừa sự vỡ lẽ của hệ thống. "Do đó, việc để các nhà đầu tư với nguồn tiền mới tham dự vào tái cơ cấu các ngân hàng là tuyển lựa hợp lý và mang tâm tính thế", Tiến sĩ Đinh Tuấn Minh phân tách. Bình luận về quan điểm sở hữu chéo càng gia tăng khi tiến hành xử lý các nhà băng yếu kém, trên góc độ cá nhân chủ nghĩa, ông Bùi Huy Thọ - Phó Vụ trưởng Vụ Quản lý cấp phép các tổ chức tín dụng ngân hàng quốc gia - cho rằng trong bối cảnh khủng hoảng tài chính, ngay cả những nước như Mỹ, châu Âu cũng có những biện pháp ngoại lệ để xử lý và dẫn đến sở hữu chéo. "Tỉ dụ khi một tổ chức tín dụng bị đưa vào kiểm soát đặc biệt, có thể cho một nhà băng khác dự tái cơ cấu. Nhưng Luật cũng quy định, sau khi qua tuổi này thì dần dần phải thoái vốn", ông Thọ thông tin thêm. Mô hình một nhà băng thương mại cổ phần bản tính là một công ty cổ phần đại chúng. Do đó, nếu dùng phương án mua bán sáp nhập (M&A) thì vẫn phải đảm bảo cơ cấu sở hữu đại chúng sau M&A. Thế nhưng, muốn tái cấu trúc lại phải cần một nhà đầu tư lớn có thể chi phối và bơm lượng tiền "tươi". Để giải quyết mâu thuẫn này, theo yêu cầu của ông Nguyễn Xuân Thành, nên cho phép nhà đầu tư nước ngoài mua lại sờ soạng nhà băng và chuyển đổi hình thức từ nhà băng cổ phần sang nhà băng 100% sở hữu như nước ngoài. "Điều này luật đã cho phép và chúng ta không cần sửa luật để cho hợp", ông Thành đề nghị. Là một đại diện độc lập đến từ định chế tài chính nước ngoài, ông Sanjay Kalra - Trưởng đại diện Quỹ Tiền tệ Quốc tế (IMF) tại Việt Nam - cho biết, càng ở những thị trường tài chính có nền móng là hệ thống ngân hàng thì sở hữu chéo diễn ra càng nhiều. "Tuy nhiên, lợi ích của nó là ngắn hạn trong khi rủi ro tiềm tàng của sở hữu chéo lại là dài hạn", ông Kalra nhận định. Theo vị này, ngay cả khi các ngân hàng không có sự liên kết dằng dịt lẫn nhau thì việc quản trị rủi ro khi đứng trước mỗi cú sốc tài chính đã khôn cùng khó khăn. Nếu có sự can dự giữa ngân hàng A, B, C và nhiều đơn vị khác nữa thì khi có sự cố xảy ra sẽ gây rủi ro cho toàn hệ thống, đại diện IMF dẫn chứng. Ông Kalra kiến nghị, để giải quyết, nên có quy định kiểm soát, giám sát chặt mối quan hệ tài chính giữa ngân hàng và các công ty con, quỹ đầu tư. "Bên cạnh đó, năng lực giám sát của nhà băng Nhà nước phải cải thiện hơn rất nhiều", ông Kalra nêu quan điểm. Thanh Thanh Lan