Trước khi dời bản, dừng ở chân núi, nghe đồng bào Dao nói người ta sắp mở con đường qua Đồng Băm, Đồng Cao xuống tận An Châu
Hôm trước trời mờ sương nên tôi vẫn nghĩ là đoàn đang nghỉ cạnh vách núi. Thứ nhất, đó là ngày 17 âm lịch, ngắm trăng sáng vằng vặc từ trên cao thì thật xăm.
Từ đó trở đi, cách nói “cũng phải đến…” một cách nghiêm trọng đã trở nên thành ngôn ngữ của chuyến đi, và là câu nói mang lại được nhiều tiếng cười sảng khoái nhất cho đoàn.
Đói và lạnh. Và rút cục, với đoàn chúng tôi thấy, thì ông Mạnh Tử đã đúng. Cậu bé người Dao dẫn chúng tôi sang nhà hàng xóm đã tắt đèn. Tìm được nhóm người cùng máu và say mê phượt như thế, nhất là bó hẹp trong môi trường cùng cơ quan, quả tình là hiếm! Chúng tôi lầm lũi đi dưới trời mưa lạnh.
Chúng tôi đã có một ngày hôm sau đi chơi thật đẹp trời. Đúng là “rượu ngon bất luận ve sành”. Cũng may là chẳng có ai mất ý thức. Chúng tôi bỏ ý định đi thăm Hang Vua như dự định. Chỉ đi bộ, cảm nhận thiên nhiên từ hương cỏ, từ những đợt gió nhè nhẹ thổi đến, từ khung cảnh vừa kỳ vĩ, hoang vu, từ những bãi đá nổi trên thảm cỏ, từ những cây hoa vàng rực, điểm xuyết những cây hoa trắng.
Tôi hỏi về thực phẩm thì cô trả lời tâm thành là khó. Đèn pin là phương tiện chẳng thể thiếu cho các nhà. Chỉ có điều, chúng tôi cứ đi mà không biết những gì sẽ chờ mình ở phía trước, sẽ ngủ ở đâu, sẽ ăn gì, gặp những ai. Cô chủ nhà vui vẻ nhận lời. Trời mới mưa, đường mát, tiếng côn trùng rả rích dọc đường. Tự nhiên tôi thấy thèm trà kinh khủng, tự trách mình đã không chuẩn bị chu đáo.
Đồng Cao quanh năm khí hậu mát mẻ, ôn hòa. Cảm giác con người như tĩnh tại, trong lòng như xóa sạch những ưu phiền thế tục. Lần trước nhất đi rừng trong cảnh nhọ mặt người thế này cũng thật thú. Chúng tôi thả mình chạy băng băng từ trên đỉnh đồi thoai thoải với một tâm hồn con nít, sảng khoái.
Đầu tiên, xông vào nhà người lạ cũng hơi ngại nhưng sự chất phác và nồng nhiệt của họ khiến mọi người tự tín hơn. Cả tháng trời không mưa, thế rồi đúng cái ngày khởi hành, mưa tầm tã không dứt. Chỉ duy nhất đoàn của tôi lang thang khám phá những cánh đồng cỏ ngậm sương, xanh mướt như vô tận cùng màu mây sáng.
Chúng tôi lục lại đồ nguội và ăn bữa sáng. Đường từ Đồng Băm lên Đồng Cao trơn khủng khiếp.
Cô cũng viện trợ chúng tôi nhóm lửa, hoàn toàn không chút vị lợi nào. Tôi vô tình tìm ra khi đang kiếm thông báo về vùng Tây Yên Tử. Vùng này trồng ngút ngàn giống vải Thiều, ngon không kém gì vùng Thanh Hà, Hải Dương. Có lẽ đó là sự lo sợ trong tâm thức.
Thứ hai, chúng tôi định "xông" vào nhà dân mua gà làm bữa ăn tươi, nhờ họ luộc hoặc nấu cháo luôn. Chỉ có mỗi đường lên Đồng Cao là mòn và to, các đoạn rẽ vào nhà dân hoặc nương rẫy thì nhỏ hơn, vì vậy muốn lạc chắc cũng khó. Chuyện mua củi thì cũng thật đặc biệt. Mưa lúc này ngớt dần, người chúng tôi cũng bắt đầu ấm trở lại.
Cảm giác thật sảng khoái. Liệu những cái dấu hiệu của văn minh kia có phá hỏng sự hoang sơ của Đồng Cao? Liệu sự giao lưu với bên ngoài có làm mất đi những vẻ đẹp tình người của đồng bào trên đó? Nếu thế thì thật thiệt thòi cho cho những người về sau mới có cơ duyên đến với vùng đất đặc biệt này.
Chớm hè, đúng mùa hoa vải nở, nhưng màu hoa vải hơi nhạt nhòa với màu lá. Ngày đi cũng thật đặc biệt. Cách An Châu khoảng tầm 7km, trời đã hết mưa. Cô cũng cho biết lên trên đó đi bộ khoảng 1 tiếng. Vậy là chúng tôi phải dùng đồ nguội: bánh mỳ, thịt hộp, dưa chuột và sữa. Cái dốc cao và đứng bên cạnh vực và khe suối. Nên chi cả đồi vải nở ven đường cũng chẳng ấn tượng nhiều lắm, giá như nó là đào hoặc mận thì chắc hẳn trải nghiệm cực kỳ.
Cơ duyên giữa Đồng Cao và tôi hoàn toàn ngẫu nhiên. Ăn gà đồi xịn như thế thì còn gì bằng. Có lẽ vì cái khí hậu kiểu ôn đới như vậy khiến cho đồng cỏ ở Đồng Cao mang dáng dấp của những đồng cỏ ở Nhật Bản, hoặc y chang trong phim Ngôi nhà nhỏ trên thảo nguyên ở Mỹ. Nhưng cả hai đều không thành hiện thực. Tôi cũng chả biết nhiều thông báo để đáp khi mọi người hỏi: Đồng Cao có gì? Và nhiều thành viên trong đoàn phượt của chúng tôi, tuy là người Bắc Giang, cũng thừa nhận chưa từng nghe đến cái tên này.
Chúng tôi lên đến đỉnh Đồng Cao lúc đó tầm khoảng 8h tối. Cô chủ nhà cung cấp nhiều thông báo quý giá về chỗ cắm trại, chỗ mua củi.
Đi qua những đoạn ổ trâu thì cả bánh sau trôi tuột. Thật hạnh phúc vì những nét cao đẹp như vậy vẫn tồn tại ở giữa cái xã hội này. Nó là một câu chuyện mà sau này mỗi lần nhắc lại, mọi người trong đoàn cười lăn lộn. Đi hết đường nhựa, đến đoạn đường đất mới thấy cái thú của nó. Những bông hoa lan tự nhiên, như những chiếc hài tím đung đưa ở trên dây trải dài. Thỉnh thoảng bắt gặp ngôi nhà nhỏ và hàng rào giữa thảo nguyên.
Sau đó ông giải đáp không bán. Xe máy vít số một để phi lên. May mắn còn một gói hồng trà “Quan Âm Vương” bỏ quên sót lại ở ba lô. Rất hiểm vì một bên là vực. Leo bộ gần 2 tiếng với cái đói, thì đồ nguội lúc đó cũng ngon tuyệt, chả kém gì cao lương mỹ vị. Đi vào trời mưa cũng có cái lợi của nó. Cậu gõ cửa gọi ông cụ dậy, hai người xì xồ bằng ngôn ngữ lạ. Chúng tôi dừng lại ăn trưa ở Bắc Giang, cũng chả có gì đặc biệt ngoài những chén rượu sâm Cao Ly.
Một dự án của Nhật lắp pin năng lượng dữ, do vậy các nhà vẫn được thắp sáng bằng những ánh điện mờ mờ. Tôi tin rằng như vậy thì con người sống gần với thực chất của mình nhất. Đến trưa, mọi người dời bản đi đến điểm khác. Lúc đó chúng tôi bắt đầu phải dùng đèn pin.
Ông ngập ngừng ở chỗ “cũng phải đến” làm cho cả đoàn căng lên hồi hộp, để rồi buông lỏng tuyệt đối và gần như chơi nhịn đuợc cười khi mà chữ 15 nghìn cất lên. Chẳng thể lên được! giờ mọi người mới tin những lời cảnh báo của người dưới xuôi là đúng.
Chúng tôi hỏi thăm đường đến Đồng Cao. Buổi sáng thức dậy, thật không thể ngờ được sân trường nhìn thẳng ra dãy ruộng bậc thang và những đồi cỏ xanh rì. Một vùng toàn người xa lạ, tương đối biệt lập, ít chịu ảnh hưởng của các định chế từng lớp.
Ở nơi đây, không sóng điện thoại, không đường dây điện kéo lên vì số dân quá ít. Nhận ra rằng, chỉ đắm mình trong cái khung cảnh kỳ diệu ấy thôi cũng đã là một trải nghiệm khó quên.
Chúng tôi vào một nhà người dân còn sáng đèn, trình bày hoàn cảnh và nhờ họ trợ giúp. Mọi người vừa đi vừa trêu nhau, hoặc kể những câu chuyện cười mà khiến cả đoàn phải cười lăn lộn. Cứ cơn nọ nối tiếp cơn kia.
Tôi tự nhủ, một tiếng là tốc độ của cô, chứ của đoàn leo núi toàn dân văn phòng dặt dẹo thế này chắc gấp đôi. Những hạt mưa cứ táp vào mặt như thể ai đó ném những viên đá nhỏ vào mình, rát và khó chịu. Chỉ tiếc là chúng đã kém tươi. Cô nhiệt thành cho cậu con trai 12 tuổi của mình dẫn chúng tôi đi đến chỗ có thể mua củi, sau đó soi đường dẫn chúng tôi đến sân trường của bản cắm trại.
Trời mới mưa, mây giăng mắc che hết trăng. “Thế cụ có cho chúng cháu được không, chúng cháu ở xa đến và thực thụ cần củi?”. Dị biệt hẳn so với những cánh đồng cỏ nhuôm nhoam ở bất cứ chỗ nào khác. Khám phá những khu rừng ấy, chúng tôi đặc biệt ấn tượng với những dây mục cơ man là phong lan bám lên đó.
Rồi nằm lim dim trên những phiến đá để cảm nhận cuộc sống đang từ từ lắng đọng. Sau này khi ở trên Đồng Cao, với hơn hai mươi hộ dân đồng bào Dao, chả có khách du lịch nào lai vãng, tôi mới hiểu vì sao những người đó kinh ngạc nhìn chúng tôi mò lên đó, nhất là khi bóng tối đang dần bao trùm. Lục Nam, Lục Ngạn và Sơn Động là đất trồng vải của Bắc Giang.
Từng đó thôi mà đi cả buổi sáng, ai cũng thấy phấn khích. Sau khi thấy chúng tôi kiên tâm, họ chỉ dẫn là đến Đồng Băm gửi xe đi bộ lên, dốc cao và trơn do mới mưa, do vậy không có cách gì xe lên được.
Ngoài những bãi đá, đồi cỏ, điểm nhấn của Đồng Cao là những khu rừng xung quanh khe suối, cảm giác như những ốc đảo giữa thảo nguyên. Ai cũng biết, nói phải quay lại khoảng 5km nữa rồi sẽ có đường rẽ. Trên cái màu xanh ấy, những phiến đá nổi lên như những hòn đảo giữa đại dương bát ngát. Giả dụ đến sớm vào ngày thì chắc hẳn là tuyệt lắm. Ở giữa nơi hoang vu như thế khái niệm thời kì cũng thật tương đối.
Bất chợt thấy khích vì mình sẽ được trải nghiệm và tự nhận xét xem ai là người đúng. Kết quả về Đồng Cao lướt qua như một vùng hoang sơ với khí hậu quanh năm mát mẻ. Đôi khi nhìn thấy bóng đèn trên cao phía xa xa hoặc gặp khe suối ngay bên đường khá đẹp. Thường là sau những cơn mưa trời lại sáng hơn, như kiểu phát động lại máy tính thì nó sẽ nhanh và thảnh thơi hơn.
Về đêm trời hơi lạnh, sương dày đặc. Rong chơi miền gió núi mây ngàn Tôi cũng đi du lịch nhiều, dạng bụi bặm hay đi tour đủ cả, đủ đến mức tin rằng ở Việt Nam chẳng có nơi nào như thế! Nhưng tôi đã nhầm, cái trải nghiệm đó đến với tôi khi đi lịch bụi ở một nơi cách Hà Nội khoảng chừng 140 km, nó gắn liền với cái tên mà tôi tin hồ hết các bạn đều chưa biết, hoặc cũng khó tìm được ở một sách chỉ dẫn du lịch nào: Đồng Cao, Sơn Động, Bắc Giang.
Mọi người nhìn chúng tôi rất lạ lẫm: "Đến Đồng Cao làm gì?". Chúng tôi cứ mải miết đi lóng để khám phá cái gì đó vô định ở phía trước, vì không một ai trong đoàn có chút khái niệm gì về nơi mình sẽ đến. Qua dốc thì bản Đồng Băm hiện ra, đẹp và thân thiện với tiếng nước chảy róc rách bên đường, và những ruộng bậc thang xanh rì ngay bên kia suối.
Chợt nhớ ông Mạnh Tử cho rằng thực chất con người là thiện, ông Tuân Tử thì xét thực chất con người là ác và xấu, cần phải kiểm soát. Đến đô thị Bắc Giang thì giày và quần ướt xơ xác. Hơn 2h chiều, chúng tôi rẽ về đường qua Lục Nam, Lục Ngạn để sang Sơn Động. Đất sét nhão vừa trơn dính sệt sệt như bột gạo nếp, chui vào các rãnh ma sát lốp xe.
Chúng tôi tìm được nhà của đồng bào Dao ở ngay lối lên, biểu lộ hoàn cảnh một hồi, gửi xe ở nhà họ. Có hai kỳ vọng khi lên Đồng Cao. Tôi dùng hộp mỳ để pha trà.
Chúng tôi lang thang, khám phá. Khi tôi đề nghị mua 10 đẫn thì cụ trả lời: “10 đẫn phải đến… hai mươi nghìn”. Mật ong vùng này cũng khá ngon. Bỗng nhiên trong tôi thoảng nỗi niềm khó tả. Hoa vải nhiều tạo điều kiện cho nuôi ong phát triển. Nghe đâu năng lượng ở đâu lại ùa về.
“Tôi chỉ bán 6 đẫn thôi, sáu đẫn này cũng phải đến… mười lăm nghìn đấy”.
Uống trà ở cái khung cảnh ấy thật sự đáng nhớ, mới thấy hết cái thư thái của sự thưởng trà.
